Yemen'de yerel para biriminin değer kaybetmesi insani krizi daha da derinleştiriyor

MUHAMMED ES-SAMİİ - Yemen'in yerel para birimi riyalde önlenemeyen değer kaybı, halkın fakirlik oranını her geçen gün artırırken ülkedeki insani krizin de iyice kökleşmesine yol açıyor.

Uzun süredir siyasi istikrarsızlığın hüküm sürdüğü Yemen'de İran destekli Husiler ile hükümete bağlı güçler arasında çatışmalar yaşanıyor.

Husiler, Eylül 2014'ten bu yana başkent Sana ve bazı bölgelerin denetimini elinde bulundururken, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri Mart 2015'ten beri Husilere karşı Yemen hükümetine destek veriyor.

Savaş sürerken bir yandan da Yemen riyalinde yaşanan hızlı ve rekor seviyedeki değer kaybı, halkın zaten düşük olan alım gücünü iyice zayıflattı ve fakirlik oranı yüzde 80'lere ulaştı.

İç savaşın başladığı yıllarda bir ABD doları 215 Yemen riyali iken, hızlı değer kaybı neticesinde bir dolar 1060 riyale kadar yükseldi. Ekonominin kötüleşmesiyle ülkenin içinde bulunduğu insani kriz de daha fazla derinleşiyor.

- Neticesiz adımlar

Yemen'de Husiler ile mücadeleye devam eden meşru hükümetin, riyalin değer kaybı karşısında attığı adımlar sonuçsuz kalıyor.

Son birkaç haftadır bu konuya odaklanan hükümet, para biriminde spekülasyon yapan ruhsatsız döviz bürolarının çoğunu kapattı. Bu kapsamda sadece Taiz kentinde 150 döviz bürosunun faaliyetine son verildi.

Geçici başkent Aden'deki Yemen Merkez Bankası da değer kaybının önüne geçmek amacıyla döviz bürolarının işlemlerini düzenlemek için bir liste yayımladı.

Ancak bu adımlar sonuç getirmedi. Fiyatlar hızla yükselmeye devam ederken, bu durum karşısında aciz kalan hükümet ülke ekonomisine uluslararası ve bölgesel destek talebinde bulunuyor.

Yemen piyasasının acilen büyük miktarda dövize ve bunun piyasaya sürülmesine ihtiyacı var. Hükümetin ise savaş nedeniyle çok zarar gören petrol ve gaz sektörlerini etkin hale getirmeden bunu yapacak gücü yok.

Yemen Enformasyon Bakan Yardımcısı Muhammed Kayzan, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Suudi Arabistan'dan idare edilen hükümet ve yönetimin ülkeye dönerek petrol ve gaz kurumları ile gelir idarelerine el atmasıyla durumun iyileşeceğini ifade etmişti.

- Hükümet zor durumda

Hükümetin yerel para biriminin değer kaybını önleme konusunda başarısız olması, çeşitli kentlerde protestolara neden oluyor. Hükümetin kontrolü altındaki bölgelerde ekonomik kötüleşme ve hizmet yetersizliğinden şikayet eden halk, Başbakanın görevi bırakması talebiyle protestolar düzenliyor.

Ayrıca Husilerin kontrolü altındaki bölgelerde para biriminin hükümetin kontrolündeki bölgelere oranla daha istikrarlı olması meşru yönetim üzerinde baskı oluşturuyor.

Hükümetin kontrolündeki bölgelerde bir dolar 1060 Yemen riyali karşılık bulurken Husilerin kontrolündeki şehirlerde 600 riyalden işlem görüyor. Bu durum da halkın tepkisine yol açıyor.

Husiler ise konuyu hükümete karşı kendine destekçi toplamak için kullanıyor. Kendilerinin, yönetimde Suudi Arabistan tarafından desteklenen hükümetten daha iyi olduğunu iddia ediyor.

- "Hükümetin ham petrol ve gaz üretimini artırması gerekli"

Yemenli ekonomi uzmanı Abdulvahid el-Avbeli, riyalin değer kaybı konusunda AA muhabirine yaptığı açıklamada, hükümet ve Merkez Bankasının etkin adımlar atmaması neticesinde Yemen riyalinin hızla değer kaybettiğini belitti.

Hükümetin gelirleri ham petrol ve gaz üretimini artırmak için kullanması gerektiğini kaydeden Avbeli, "Eğer hükümet, Şebve'deki Balhaf Limanı'nda doğal gaz ihracatına yeniden başlarsa Yemen en az yıllık 1 milyar dolar gelir elde eder. Bu da riyalin değer kaybının önüne geçmeye yardımcı olur." dedi.

Yemen'in ayrıca limanlar, havaalanları, sınır kapılarından gümrük gelirleri olduğunu, bunların hepsinin devlet hazinesine aktarılması gerektiğini söyleyen Avbeli, gelirlerin iyi değerlendirilmesiyle piyasada karaborsa yerine bankacılık sektörünün hizmete döneceğini ve değer kaybının azalacağını ifade etti.

- Nüfusun yüzde 80'i yardıma muhtaç

Dünyanın en fakir ülkeleri arasında yer alan Yemen'de iç savaş nedeniyle büyüyen insani kriz korkunç boyutlara ulaştı.

Birleşmiş Milletlere göre, dünyanın en büyük insani krizlerinden birinin yaşandığı ülkede nüfusun yüzde 80'i insani yardım ve korumaya ihtiyaç duyuyor.